Miejskie oazy: jak stworzyć przestrzenie, które inspirują i jednoczą

Czy zastanawiał_ś się kiedyś, dlaczego niektóre miejsca przyciągają nas jak magnes, podczas gdy inne pozostają obojętne? Odpowiedź jest prosta – wszystko zależy od tego, jak zostały zaprojektowane. Dobrze zaprojektowane przestrzenie publiczne to nie tylko estetyczne elementy miasta. Przede wszystkim miejsca, które wpływają na nasze życie, zdrowie i relacje z innymi ludźmi. Można rzec, że to prawdziwe miejskie oazy.

Ile kosztuje nas chaos przestrzenny?

Brak porządku i koszty chaosu przestrzennego są policzalne i przeliczone na mieszkańców miast, co udokumentowali ekonomiści z Polskiego Instytutu Ekonomicznego. Ta wartość w 2021 roku wynosiła w przeliczeniu na każdego mieszkańca naszego kraju 2200 zł. A ile wartości wnosi dobrze zaprojektowana przestrzeń wspólna? Czy jej walory można przeliczyć na złotówki? I nie mamy na myśli przestrzeni wizerunkowych z których słynie każde miasto. Chodzi o te codzienne, sąsiedzkie, mniej często spektakularne. Ale równie ważne.

Dlaczego przestrzeń wspólna ma znaczenie?

Niezależnie od tego, czy mówimy o osiedlach mieszkaniowych, miejscach pracy czy przestrzeniach publicznych, wspólne obszary pełnią wiele istotnych funkcji. Dlatego tak ważne jest, by powstawały miejskie oazy, które wpływają na nasze samopoczucie i zdrowie. Na co wpływają dobrze tworzone przestrzenie wspólne?

1) Łączą społeczność

Dobrze zaprojektowane place, parki i skwery to miejsca, gdzie ludzie spotykają się, rozmawiają, bawią się. To tutaj nawiązują się nowe znajomości, a sąsiedzkie więzi stają się silniejsze.

2) Poprawiają nasze zdrowie psychiczne

Spędzanie czasu w przyjemnym otoczeniu ma pozytywny wpływ na nasze samopoczucie. Zielone przestrzenie redukują stres, poprawiają koncentrację i zwiększają kreatywność.

3) Zachęcają do aktywności fizycznej 

Place zabaw, ścieżki rowerowe, siłownie na świeżym powietrzu. To wszystko zachęca do aktywności fizycznej, co poprawia naszą kondycję i zdrowie.

4) Tworzą tożsamość miejsca

Dobrze zaprojektowane przestrzenie publiczne nadają charakterowi miejsca i wpływają na poczucie przynależności mieszkańców do danej społeczności.

Przestrzenie, które łączą. 

Jak stworzyć przestrzeń, która łączy? Empatycznie. Mądrze. Z szacunkiem dla mieszkańców i najbliższego otoczenia.  W kilku punktach nie da się zawrzeć wszystkiego istotne, ale zawsze warto pamiętać o tych elementach, by tworzyć miejskie oazy.

Po pierwsze: zielona infrastruktura

Drzewa, kwiaty, trawa ożywiają przestrzeń i poprawiają jakość powietrza.

Przykład: High Line, Nowy Jork

Dawna linia kolejowa W Nowym Jorku przekształcono w piękny park liniowy. To miejsce łączy różne dzielnice miasta i oferuje mieszkańcom przestrzeń do relaksu i aktywności. Ta niezwykła oaza zieleni z porzuconego miejsca stała się ikoną współczesnej architektury krajobrazu.

Źródło

Po drugie: różnorodność funkcji

To gwarantuje, że przestrzeń spełnia różne potrzeby mieszkańców, np. odpoczynku, rekreacji, spotkań.

Przykład: PoPo Park, Wrocław

Połączenie nowej inwestycji na granicy osiedla Port Popowice ze zrewitalizowanym parkiem. Istotnym elementem projektu było uzyskanie wrażenia, że park przenika osiedle i buduje społeczne relacje między mieszkańcami starszych osiedli i nowego. Co ciekawe, dano tutaj przestrzeń naturze, co pozwala zredukować prace pielęgnacyjne.

Źródło

Po trzecie: dostępność dla wszystkich

Dostępność oznacza, że projektujemy przestrzeń z myślą o osobach z różnymi potrzebami. Na przykład dla mam z dziećmi, dzieci, osób starszych i osób z niepełnosprawnościami). Przestrzeń wspólna powinna być łatwo dostępna dla wszystkich mieszkańców, niezależnie od wieku czy sprawności fizycznej.

Przykład: Superkilen, Kopenhaga

Park, który jest mikrokosmosem świata, z roślinnością i elementami różnorodnymi architektonicznie, pochodzącymi z różnych kultur. Sprzyja różnorodności i integracji społecznej.

Po czwarte: elastyczność funkcji

Elastyczność gwarantuje, że przestrzeń dostosowana jest do zmieniających się potrzeb mieszkańców i wydarzeń.

Przykład: Targowisko w Błoniu, projektu Aleksandry Wasilkowskiej

Targ w Błoniu zasłużenie ma szansę zdobyć tytuł najlepszej realizacji architektonicznej w Europie. Targ to połączenie targowiska, parku i miejskiego placu.

Po piąte: partycypacja społeczna

Pozwala włączyć mieszkańców w proces projektowania i zarządzania przestrzenią. Dzięki temu powstaje miejsce, które będzie odpowiadało na rzeczywiste potrzeby mieszkańców. W ten sposób między innymi  narodziła się „hybrydowość” funkcji targowiska w podwarszawskim Błoniu. 

Ukryty wymiar przestrzeni codzienności 

Wiele miast na świecie pokazuje, jak dobrze zaprojektowane przestrzenie mogą zmienić oblicze całych dzielnic. Odrewitalizowane place, bulwary nad rzekami, parki zlokalizowane w centrum miasta – to wszystko przykłady miejsc, które tętnią życiem i są chętnie odwiedzane przez mieszkańców.

W Polsce wciąż jednak istnieją tendencje do tworzenia swoistych gett. Budowania płotów, zamkniętych osiedli, na których brakuje wspólnej przestrzeni spotkań. Miasta robią się coraz bardziej nieznośne do życia. Same projekty WBO i parki kieszonkowe nie wypełnią przestrzeni miasta dobrymi realizacjami sąsiedzkimi na większą skalę. 

Miasta dla seniorów? 

Polskie miasta stoją przed poważnymi wyzwaniami demograficznymi, które będą miały ogromny wpływ na codzienne życie mieszkańców. Z jednej strony czeka je spadek liczby mieszkańców, z drugiej – przybierający na sile proces starzenia się populacji. 

Projektowanie przestrzeni publicznej z uwzględnieniem potrzeb seniorów jest o tyle trudne, że jest to prawdopodobnie najbardziej niespójna i różnorodna grupa społeczna. To właśnie ta różnorodność sprawia, że przestrzeń przyjazna seniorom jest również przyjazna dla wszystkich. Co jest najważniejsze w przypadku „młodszych” emerytów, którzy są w relatywnie dobrej kondycji zdrowotnej? Zachęcanie ich do jak najdłuższego pozostawania na rynku pracy, zapewniania im oferty spędzania czasu wolnego czy kontaktów towarzyskich oraz profilaktyki zdrowotnej.

Miejskie oazy – przestrzenie dla ludzi

My w fundacji LAB60+ uważamy, że trzeba zmienić nasze myślenie o mieście, o roli urbanistyki i znaczeniu otoczenia w którym żyjemy. Mówimy o długowieczności i zdrowym życiu, bo takie są obecne realia i trendy. Jednak to nie jest „ukryta wiedza”. Już kilka dekad temu Edward Hall – antropolog kultury, zajmujący się relacjami między przestrzenią a ludzkimi zachowaniami – przekonywał, że przestrzeń jest czymś w rodzaju formy odlewniczej, wpływającej na znaczną część naszych zachowań. Jego zdaniem to, jak projektujemy budynki i otaczającą je infrastrukturę, wpływa na to, jak wygląda nasza codzienność. Urbanistyka odpowiada za planowanie de facto kształtu naszego życia. A dobrze zaprojektowane przestrzenie publiczne to inwestycja w przyszłość. To miejsca, które wpływają na nasze zdrowie, samopoczucie i relacje z innymi ludźmi.

W LAB60+ wierzymy, że powinniśmy przestać mówić o miastach smart, miastach pięknych, miastach odpornych  – a zacząć propagować i projektować miasta dla ludzi. 

O Autorce