Gdzie uzyskać pieniądze na renowację zabytków?

W tym roku Ministerstwo Kultury przeznaczyło na dotacje renowacji zabytków kwotę 80 mln zł. To oczywiście zdecydowanie za mało, jak potrzeby w tym zakresie. Mimo wszystko oczywiście warto się starać o pieniądze. W Polsce w sumie do rejestru i ewidencji zabytków wpisanych jest około 300 tys. obiektów. W zeszłym roku na 1600 wniosków o dotację ministerialną dofinansowania doczekało się 400 obiektów, a więc tylko 1/4 .

Dotacje ministerialne z inwestycyjnego punktu widzenia mają istotną zaletę – o ile zostaną przyznane są wypłacane, niezależnie czy inwestycja już jest zrealizowana, czy też dopiero wystartuje. W tym zakresie zasadniczo różnią się np. od środków unijnych. Uzyskanie takich pieniędzy na starcie projektu może pozwolić w znacznym stopniu ograniczyć jego finansowanie z kredytu.
Inwestor z reguły ma szansę uzyskać pokrycie do 50 proc. kosztów kwalifikowanych. Minimalna kwota dotacji to 25 tys. zł. Na co mogą pójść te pieniądze?

Do kosztów kwalifikowanych zalicza się:

1. sporządzenie ekspertyz technicznych i konserwatorskich
2. przeprowadzenie badań konserwatorskich lub architektonicznych;
3. wykonanie dokumentacji konserwatorskiej;
4. opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich;
5. wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami Prawa budowlanego;
6. sporządzenie projektu odtworzenia kompozycji wnętrz;
7. zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku;
8. stabilizację konstrukcyjną części składowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezbędnym dla zachowania tego zabytku;
9. odnowienie lub uzupełnienie tynków i okładzin architektonicznych albo ich całkowite odtworzenie, z uwzględnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki;
10. odtworzenie zniszczonej przynależności zabytku, jeżeli odtworzenie to nie przekracza 50% oryginalnej substancji tej przynależności;
11. odnowienie lub całkowite odtworzenie okien, w tym ościeżnic i okiennic, zewnętrznych
odrzwi i drzwi, więźby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych;
12. modernizację instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w zabytkach, które posiadają oryginalne, wykonane z drewna części składowe i przynależności;
13. wykonanie izolacji przeciwwilgociowej;
14. uzupełnianie narysów ziemnych dzieł architektury obronnej oraz zabytków archeologicznych nieruchomych o własnych formach krajobrazowych;
15. działania zmierzające do wyeksponowania istniejących, oryginalnych elementów zabytkowego układu parku lub ogrodu
16. zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, niezbędnych do wykonania prac i robót przy zabytku wpisanym do rejestru, o których mowa w pkt. 7-15;
17. zakup i montaż instalacji przeciwwłamaniowej oraz przeciwpożarowej i odgromowej.
Inwestor, który stara się o dotacje ma dwa terminy na składanie wniosków – do końca października roku wcześniejszego i do końca marca roku aktualnego. Jeśli chodzi o dotacje na 2015 pieniądze zostały rozdysponowane, ale oczywiście można starać się o finansowanie w programie na 2016 rok.

Jest możliwość pokrycia więcej niż połowy kosztów, nawet do 100 proc. ale dotyczy to tylko szczególnych przypadków, gdy zabytek posiada wyjątkową wartość historyczną, artystyczną i naukową, wymaga przeprowadzenia złożonych pod względem technologicznym prac lub gdy stan zabytku wymaga niezwłocznego podjęcia prac. Wnioskodawca ubiegający się o kwotę wyższą niż 50% nakładów koniecznych zobowiązany jest umieścić we wniosku stosowną informację na ten temat wraz z uzasadnieniem.
Inwestor, który stara się o pieniądze musi pamiętać o tym, że w kosztorysie zadania należy uwzględnić wyłącznie koszty niezbędne dla realizacji tego zadania. Nie może w nim być uwzględniony podatek od towarów i usług (VAT) w wysokości której podatnikowi przysługuje prawo do jego odzyskania lub rozliczenia w deklaracjach składanych do Urzędu Skarbowego. W zawartych we wniosku informacjach określających źródła finansowania zadania można zamieszczać wyłącznie dane dotyczące środków, które na etapie realizacji zadania zostaną ujęte w ewidencji księgowej wnioskodawcy.

O pieniądze ministerialne może starać się każdy podmiot, który jest właścicielem nieruchomości – także osoba prywatna. Fundusze na dotacje do renowacji zabytków mają też samorządy województw i gminy.
Jeśli chodzi o Unię Europejską – w obecnej perspektywie funduszy na ten cel jest mniej – w sumie około 2 mld zł. Unia przeznacza je w dużej mierze na programy związane z termomodernizacją nieruchomości.

Inwestorzy i znawcy rynku zabytków w Polsce nie mają wątpliwości, że skala pomocy jest niewspółmierna do potrzeb. Mimo to warto się starać. Wsparcie dla takich projektów jest istotne dlatego, że proces inwestycyjny jest dużo bardziej skomplikowany niż w przypadku „zwykłej” budowy. Podmiot zainteresowany wyłożeniem pieniędzy na odrestaurowanie zabytkowego dworku, zamku czy pałacu musi spełnić szereg warunków. Jeśli projekt dotyczy nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków wszelkie prace muszą być konsultowane z konserwatorem – także m.in. w zakresie materiałów jakich zamierza użyć, wykończeń, które chce przeprowadzić, stolarki okiennej i drzwiowej i wielu innych rzeczy. Niejednokrotnie bywa tak, że, by zachować zabytkowy charakter, potrzebne są materiały „z minionej epoki”, lub najbardziej zbliżone do ich historycznych pierwowzorów co znacznie powiększa koszty.

Cieszy fakt, że mimo skromnej puli środków na dotacje, polskie nieruchomości zabytkowe z roku na rok pięknieją – w dużej mierze dzięki inwestorom komercyjnym, którzy doceniają ich potencjał i po renowacji dostosowują do nowych funkcji turystycznych, hotelowych, biurowych itp.