Sto lat! Osiedla sprzyjające długowieczności czyli o budowaniu relacji przestrzenno-społecznych.

Czy chcielibyście mieszkać w miejscu, które nie tylko zapewnia komfort, ale także sprzyja zdrowiu i długowieczności? Coraz więcej badań potwierdza, że nasze otoczenie ma ogromny wpływ na długość i jakość życia. W tym kontekście często pojawia się pojęcie „niebieskich stref” – regionów na świecie, gdzie ludzie żyją wyjątkowo długo i zdrowo. Co łączy mieszkańców tych miejsc? Oprócz diety i aktywności fizycznej, kluczową rolę odgrywają silne więzi społeczne oraz dobrze zaprojektowana przestrzeń. Oto osiedla sprzyjające długowieczności.

Osiedla sprzyjające długowieczności – fundament to relacje przestrzenno-społeczne 

Badania nad niebieskimi strefami wykazały, że poczucie przynależności do społeczności, częste kontakty z sąsiadami i wspierające relacje rodzinne są kluczowymi czynnikami wpływającymi na długowieczność.

Jak w takim razie osiedla mogą wspierać budowanie takich relacji przestrzenno-społecznych?

1) Dzięki dobrze zaprojektowanym przestrzeniom wspólnym

Miejsca takie jak place zabaw, ogrody społeczne, parki kieszonkowe, siłownie na świeżym powietrzu, lokalna świetlica, kawiarnia/piekarnia połączona z miejscem do spotkań warsztatowych czy Centra Aktywności Lokalnej są naturalnymi punktami spotkań, które zachęcają do interakcji między mieszkańcami. 

Budynki mogą być również hybrydami i łączyć wiele funkcji naraz oraz działać 24 godziny na dobę, siedem dni w tygodniu, o każdej porze roku. Zaprojektowany przez Aleksandrę Wasilkowską Targ Błonie w Krakowie to przykład takiego mądrego projektowania relacji przestrzenno-społecznych.  Targ Błonie to hybryda parku, placu i bazaru, a różnorodność funkcji i funkcjonalności sprawia, że miejsce karmi nie tylko ludzi też faunę i florę. 

2) Dzięki architekturze sprzyjającej sąsiedzkim interakcjom 

Budynki, które „otwierają się” na otoczenie, np. poprzez balkony, tarasy, parterowe lokale usługowe, ławki pod budynkami ułatwiające przypadkowe spotkania i rozmowy.  Próba wyobrażenia sobie naszych osiedli wolnych od płotów wydaje się być marzeniem niespełnialnym w Polsce, ale my w LAB60+ ciągle marzymy.

3) Dzięki dostępności usług

Wygodny dostęp do usług, sklepów spożywczych, paczkomatów, opieki zdrowotnej, urzędów pocztowych, placówek bankowych czy bankomatów, ale także do zdrowej żywności czy lokalnego targowiska. Im bliżej mieszkańcy mają dostęp do takich usług, tym lepiej budują się interakcje społeczne.

Zanim modny stał się termin miasta 15-minutowego, polscy urbaniści w XX wieku stosowali podobne rozwiązania w obrębie dzielnic. Projektowali rozmieszczenie podstawowych usług – żłobków, przedszkoli, szkół, przychodni, sklepów spożywczych – tak, aby były dostępne w niewielkiej odległości. Tym samym tworzyli dzielnice sprzyjające wygodnemu, zrównoważonemu stylowi życia. Przykład to Osiedle Sady Żoliborskie w Warszawie. To właśnie dlatego często poszukujemy mieszkań w dzielnicach, które powstały do końca lat 90-tych XX wieku.

4) Poprzez organizację wspólnych, osiedlowych  wydarzeń 

Festyny, pikniki, warsztaty, święta ulic – tego typu inicjatywy integrują mieszkańców i tworzą poczucie wspólnoty. Dlatego warto zwrócić uwagę czy jest w obrębie osiedla znajduje się przestrzeń wykorzystywana na takie wspólne, osiedlowe wydarzenia i festyny. Czy są lokalne kluby organizujące warsztaty dla dzieci i dorosłych? Jak aktywna społecznie jest Rada Osiedla? Czy ktoś wydaje lokalną gazetką? Jest coraz więcej społecznych inicjatyw skierowanych dla mieszkańców konkretnych osiedli. 

Troszkę o parametrach, na które warto zwrócić uwagę wybierając osiedla sprzyjające długowieczności

Oprócz wspomnianych już aspektów społeczno-przestrzennych, przy wyborze miejsca do
życia warto zwrócić uwagę na kilka innych parametrów:

Dostępność komunikacji publicznej

Dobra komunikacja pozwalająca ograniczyć korzystanie z samochodu, co przekłada się na lepszą jakość powietrza i mniejszy hałas. Kluczowe pytanie, na które warto sobie odpowiedzieć – to dostępność twojego mieszkania. I nie chodzi tu tylko o odległość od centrum miasta, ale o dostępność do niego. Czy jak złamiesz nogę będzie możliwe sprawne wydostanie się z twojego osiedla w celu załatwienia spraw na mieście?  A może są w bliskim sąsiedztwie przystanki komunikacji miejskiej, czy alternatywne środki transportu? Gdzie jest najbliższy park&ride? Jak zbudowana jest infrastruktura, która zapewnia Ci zdrową mobilność, poruszanie się pieszo, na rowerze, na hulajnodze etc.?

Dostęp do zieleni, parków, skwerków, wody

Kontakt z naturą ma pozytywny wpływ na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne. Parki, skwery i ogrody powinny być integralną częścią każdej przestrzeni osiedlowej. Każdej! Dodatkowo: zieleń, ciche strefy i estetyczne budynki mają pozytywny wpływ na samopoczucie mieszkańców, redukując stres i poprawiając jakość snu.

Ciekawym i ważnym elementem są pitniki czyli miejskie poidełka, które zapewniają w przestrzeni publicznej dostęp do wody pitnej bez konieczności kupowania butelkowanej. I woda w ogóle – zaprojektowane jako cieki wodne, strumyki i inne elementy architektury, których widok wpływa na nasz dobrostan, wycisza i tworzy poczucie bycia na łonie natury.

Infrastruktura dla aktywności fizycznej

Szerokie chodniki, ścieżki rowerowe, place zabaw, siłownie na świeżym powietrzu – to wszystko co zachęca do ruchu, jest kluczowe dla długowieczności. Otoczenie powinno być zaprojektowane tak, by sprzyjać naszym zdrowym nawykom. Wystarczy tylko 450 minut szybkiego marszu w tygodniu – może być nordic walking – by wydłużyć nasze życie o 4,5 roku.

Ścieżki piesze, schody terenowe zaprojektowane tak, żeby codzienne chodzenie po nich gwarantowało nam nieświadomie wysiłek – tak istotny dla ruchu. Ale z alternatywą w postaci pochylni czy windy. W końcu są to sprawy niezbędne jeśli pchamy wózek dziecięcy, wózek na zakupy, ciężką walizkę, albo po prostu czujemy się gorzej.

Cisza, spokój, zapachy oraz czyste powietrze

Hałas uliczny i zanieczyszczenie powietrza odbierze wartość długowieczności każdemu, nawet najpiękniej zaprojektowanemu osiedlu. Każdy z tych parametrów możemy sprawdzić. I powinniśmy sprawdzić wcześniej niż zamieszkamy i odpowiednio wcześnie reagować, jeśli coś w naszym otoczeniu zacznie się zmieniać w tej kwestii..

System ścieżek rowerowych i pieszych

System ścieżek dla ruchu rowerowego i pieszego powinna być dobrze rozwinięta i umożliwiać poruszanie się zarówno rekreacyjnie, jak i do pracy czy szkoły a także w innym celu. Ale warto również zwrócić uwagę na to jak zbudowana jest cała infrastruktura, która zapewnia Ci zdrową mobilność,  poruszanie się pieszo, na rowerze, na hulajnodze. Czy masz gdzie w łatwy sposób zostawić rower, a po drodze masz punkty usługowe, które są istotne na Twoje drodze?

Zastanów się, czy w ramach tej infrastruktury jest szansa na odpoczynek, na kupienie czegoś do picia, jedzenia? Czy te trasy są prowadzone wzdłuż terenów zieleni czy przy głównych arteriach komunikacyjnych? Warto na to zwrócić uwagę, gdyż z jednej strony wprowadzamy zdrowy nawyk jazdy na rowerze, ale z drugiej – zatruwamy swój organizm spalinami.

Osiedla sprzyjające długowieczności to sąsiedztwa wspierające nasze style życia

Osiedla sprzyjające długowieczności to nie tylko budynki, ale przede wszystkim miejsca, sąsiedztwa i dzielnice, które sprzyjają budowaniu relacji sąsiedzkich. Trwałych i wspierających, kiedy ich potrzebujemy. Ale te relacje nie powstaną bez odpowiedniej infrastruktury i naszego zaangażowania. 

Dlatego wybierając miejsce do życia, powinniśmy na początek zwrócić uwagę na to jak wygląda logistyka naszego dnia codziennego. Ile czasu będziemy marnować na dojazdy, a co zapewni nam nasze sąsiedztwo. Czy osiedle oferuje przestrzeń do aktywności społecznej i sportowej, czy dba o zieleń i daje poczucie bezpieczeństwa? Nie wszystko musi być od razu idealnie. Skoro rozumiemy, że inwestycja w zdrowe otoczenie to inwestycja w długie i szczęśliwe życie, część zmian możemy wprowadzać stopniowo, będąc aktywnym i świadomym mieszkańcem i mieszkanką. Do czego my jako fundacja LAB60+ zachęcamy!

O Autorce