Dom bez barier. Jak urządzić mieszkanie dla osoby z niepełnosprawnością?

Mówi się, że osoby z niepełnosprawnościami wcale nie mają specjalnych potrzeb – potrzeby mają dokładnie te same co osoby bez niepełnosprawności, tylko wymagają specjalnych rozwiązań, by je móc realizować. A nawet nie tyle specjalnych, co uniwersalnych. Oto kilka wskazówek o tym, na co zwrócić uwagę przygotowując mieszkanie dla osoby z niepełnosprawnością.

Architektura uniwersalna a dostępność

Tym właśnie zajmuje się architektura uniwersalna, a szerzej, projektowanie uniwersalne. To filozofia takiego projektowania produktów i otoczenia, aby każdy mógł z nich korzystać w możliwie szerokim zakresie, bez potrzeby dostosowywania i specjalnego projektowania. Architektura uniwersalna jest z założenia architekturą dostępną. To oznacza, że jest dostępna dla osób z różnymi niepełnosprawnościami – ruchową, intelektualną, dla osób głuchoniemych i niewidomych, a także dla osób neuroatypowych.  Jak więc stworzyć dom bez barier?

Mieszkanie dla osoby z niepełnosprawnością powinno być urządzony zgodnie z zasadami projektowania uniwersalnego. Ale nie tylko. Każda osoba z niepełnosprawnością ma specyficzne potrzeby, które powinny być uwzględnione po to, by zapewnić jej maksymalny komfort. W tym artykule przyjrzymy się czym jest komfortowy i szczęśliwy dom dla osoby z niepełnosprawnością ruchową – dla Wojtka Sawickiego z Life on Wheelz, chorującego na dystrofię mięśniową Duchenne’a. 

Czy OzN potrzebuje więcej przestrzeni?

Mieszkanie dla osoby z niepełnosprawnością powinno mieć więcej przestrzeni niż typowe mieszkanie. Nie chodzi nawet o metraż. Rzecz jasna, dodatkowe metry zawsze zwiększają wygodę poruszania się na wózku, ale przede wszystkim warto skupić się na przestrzeni manewrowej. Wózek dla osoby z niepełnosprawnością – czy to manualny czy też elektryczny, ma większy promień skrętu, wymaga przestrzeni do obracania się i braku “ślepych zaułków”, z których trudno się wycofać. Wąskie, kręte korytarze są zmorą wózkowiczów, podobnie jak pomieszczenia o małej powierzchni.

Warto zadbać o wygodny dojazd do łóżka, czy stół, pod który można podjechać wózkiem. Pamiętajmy o drzwiach – ciężkie drzwi są trudne do otwierania dla osoby z niepełnosprawnością ruchową, a często wymagają nawet technologicznych rozwiązań smart house. Dostępna łazienka dla OzN to obowiązkowy punkt programu. Musi mieć odpowiednie poręcze, półki, kąt nachylenia lustra oraz bezprogowy prysznic, pod który można wjechać wózkiem.

Progi to kolejny istotny temat w mieszkaniu dostępnym dla OzN. Każdy próg to przeszkoda nie do pokonania – również ten w drzwiach wejściowych i balkonowych. Osoba na wózku powinna mieć możliwość swobodnego poruszania się po mieszkaniu, bez ryzyka uderzenia się, czy zniszczenia mebla albo wózka. Ale dostępna przestrzeń o nie jedyny element, który wpływa na poczucie domowego szczęścia jeśli idzie o mieszkanie dla osób z niepełnosprawnością.

Dlaczego okna są ważne dla osób z niepełnosprawnością? 

Światło ma w mieszkaniach OzN bardzo duże znaczenie. Dlaczego? Głównie dlatego, że osoby z niepełnosprawnościami bardzo dużo czasu spędzają w domu. Z powodu ograniczeń ruchu dużo rzadziej niż osoby bez niepełnosprawności opuszczają swoje mieszkanie – często są prawdziwymi domatorami i czerpią radość i satysfakcję z przebywania we własnych czterech ścianach. Jednak aby tak było, potrzebne jest mieszkanie, które zapewnia dużą ilość naturalnego światła. Najlepszymi na to sposobami są duże okna, unikanie północnej strony i mieszkanie na wyższych piętrach budynków. Naturalne światło poprawia samopoczucie nie tylko osobom z niepełnosprawnościami – według raportu “Szczęśliwy Dom” aż 62% respondentów uważa, że wpływa na ich szczęście. 

Równie ważne jest oświetlenie, zwłaszcza dla osób leżących. Lampy sufitowe mogą razić tych, którzy większość czasu spędzają patrząc w górę. Lepszym rozwiązaniem jest oświetlenie boczne i lampy stojące oraz unikanie tzw. “żarówek na kablu”. 

Gdzie najlepiej się mieszka osobom na wózku?

Duże znaczenie dla dobrostanu osób z niepełnosprawnościami ma dostęp do otoczenia wokół domu. Ważne jest, by nie czuły się więźniami we własnym domu, lecz by dom ułatwiał im kontakt ze światem. By pozwalał komfortowo korzystać zarówno z wnętrza jak i okolicy. Świetnym rozwiązaniem jest balkon albo taras z bezprogowym wejściem. Jeszcze lepszym – własny ogródek, dostosowany do potrzeb osoby na wózku. Podobnie jak 46% badanych, OzN doceniają obecność balkonu, tarasu lub ogrodu, zwłaszcza gdy mieszkają w otoczeniu zieleni. Dla osoby, która nieczęsto wychodzi z domu, wyjście na balkon umożliwia kontakt z przyrodą i światem zewnętrznym. Słychać szum wiatru, śpiew ptaków, widać drzewa i niebo. W ten sposób zwykły balkon może pozytywnie wpłynąć na poziom szczęścia osoby z niepełnosprawnością ruchową.

Kolejnym ważnym elementem jest łatwe wyjście z mieszkania. Dwie windy i szeroka klatka schodowa z gładką nawierzchnią oraz podjazdami to gwarancja bezstresowego wychodzenia z mieszkania. Duże znaczenie ma osiedle – liczy się zieleń osiedlowa i przyjazne wózkom chodniki i furtki. Czy ważna jest okolica osiedla? Oczywiście, że tak. Osoba na wózku powinna mieć możliwość bezproblemowego poruszania się po okolicy, skorzystania ze sklepu, parku czy miejskiej komunikacji.

Dom dostępny = dom szczęśliwy

Rozwiązania jakie oferuje projektowanie uniwersalne, zgodne z zasadami dostępności, są przydatne nie tylko dla osób z niepełnosprawnościami. W tym tkwi największa wartość architektury uniwersalnej – z tych rozwiązań mogą korzystać wszyscy. Znika podział na projekty dla osób z niepełnosprawnościami i dla “całej reszty”. Dom dostępny, dom bez barier: przestrzenny, jasny, otoczony zielenią i dobrze skomunikowany ze światem, wpłynie pozytywnie na dobrostan każdej osoby – czy to z niepełnosprawnością, czy bez.

Więcej informacji o tym, jak miejsce zamieszkania wpływa na nasze poczucie szczęścia i dobrostan znajdziesz w najnowszym raporcie Otodom Szczęśliwy Dom: Emocje na kwadracie.

O autorze

Wojtek Sawicki – aktywista dostępnościowy i twórca projektu Life On Wheelz.